HEALMates, heb je ooit kleine momenten van vergeetachtigheid meegemaakt? Zoals vergeten waar je je sleutels hebt neergelegd, of de naam van iemand die je net hebt ontmoet? Stel je nu eens voor dat die vergeetachtigheid langzaam komt — en dan nooit meer weggaat. Dat is wat er gebeurt bij mensen die lijden aan Alzheimer, een ziekte die het geheugen, het denkvermogen en het gedrag geleidelijk aantast.

Onlangs ging er een bericht rond op sociale media waarin een neuroloog zijn mening deelde. Hij vertelde over zijn buurman die aan Alzheimer lijdt. Volgens hem kunnen gewoonten zoals lezen, schrijven, studeren en dhikr (het gedenken van Allah) helpen om de hersenen gezond te houden. Het gevolg is dat dit Alzheimer mogelijk kan helpen voorkomen. Maar klopt het dat eenvoudige activiteiten zoals dhikr en leren kunnen bijdragen aan het voorkomen van Alzheimer? Laten we het eens nader bekijken.

Dhikr en de Helende Kalmte

In de islamitische leer betekent dhikr letterlijk het gedenken van Allah — met woorden, gedachten of in het hart. Het kent vele vormen: het noemen van de namen van Allah zoals Subhanallah, Alhamdulillah, Allahu Akbar, of het reciteren van verzen uit de Heilige Koran. De islam moedigt zijn volgelingen sterk aan om veel dhikr te doen. Zoals Allah de Almachtige zegt in Soera Ar-Ra’d, vers 28:

ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ ٱللَّهِ ۗ أَلَا بِذِكْرِ ٱللَّهِ تَطْمَئِنُّ ٱلْقُلُوبُ

Betekenis: “Zij die geloven en wier harten tot rust komen door het gedenken van Allah. Weet dat door het gedenken van Allah de harten tot rust komen.”

Dhikr is niet enkel een mondeling ritueel, maar ook een vorm van bewustzijnstraining (mindfulness) binnen de islam. Wanneer iemand dhikr doet, reguleert hij zijn ademhaling, kalmeert zijn hart, en richt zijn aandacht op één centrum van bewustzijn: Allah. Hieruit ontstaat een diepe rust met lichamelijke effecten — zoals het verlagen van de bloeddruk, het vertragen van de hartslag en het verminderen van stress. Neurowetenschappers stellen dat chronische stress een belangrijke oorzaak is van cognitieve achteruitgang en het versnellen van aandoeningen zoals Alzheimer. Dus, wanneer dhikr de geest tot rust brengt, helpt het indirect om de hersenen te beschermen tegen de ‘emotionele vermoeidheid’ die hersencellen kan beschadigen.

Vanuit spiritueel islamitisch perspectief ligt de kracht van dhikr in tauhid — het geloof dat alleen Allah de ware bron van steun is. Dit maakt de geest minder vatbaar voor wereldse zorgen. Een hart dat stevig verankerd is in vertrouwen op God, blijft rustiger, en die rust heeft invloed op de werking van het brein.

Wetenschappelijk Bewijs Achter Dhikr en Hersengezondheid

Onderzoek van de Universiti Putra Malaysia in 2023 toonde aan dat dhikr-therapie het angstniveau bij ouderen met milde cognitieve stoornissen kan verlagen. Ouderen die regelmatig deelnamen aan dhikr-sessies rapporteerden een significante toename in concentratie en innerlijke rust. Een ander onderzoek in Atjeh (2024) ontdekte dat ouderen die actief deelnamen aan dhikr-bijeenkomsten 1,8 keer meer kans hadden op een goede mentale gezondheid dan degenen die dat niet deden. De onderzoekers concludeerden dat zulke bijeenkomsten niet alleen geestelijke rust bevorderen, maar ook sociale verbondenheid versterken. Dhikr is dus niet enkel een spirituele handeling, maar ook een sociale en psychologische activiteit die de ziel gezond houdt.

Hoewel dhikr geen medicijn is tegen Alzheimer, speelt het een belangrijke rol in het behouden van mentale en emotionele balans. Dhikr helpt de hersenen om te rusten van overmatige gedachten, stabiliseert emoties en activeert hersengebieden die te maken hebben met focus en zelfbewustzijn.

De Verbinding Tussen Dhikr en Hersengebruik

Natuurlijk kan geheugenbehoud niet alleen door dhikr worden bereikt. Een studie gepubliceerd in het tijdschrift Neurology toont aan dat mensen die regelmatig mentale activiteiten doen, 30% minder kans hebben om dementie te ontwikkelen. Gewoonten zoals lezen, schrijven en het leren van nieuwe dingen versterken de zogenoemde cognitive reserve — een cognitieve buffer die de hersenen veerkrachtiger maakt tegen veroudering. Zo kunnen dhikr en leren worden gezien als twee kanten van dezelfde medaille: dhikr kalmeert het hart, terwijl leren de hersenen stimuleert. Wanneer beide in balans worden beoefend, blijven de geest en het geheugen sterk, zelfs op hoge leeftijd.

HEALMates, laten we blijven dhikren, lezen, schrijven en leren — niet alleen om vergeetachtigheid te voorkomen, maar om de harmonie tussen hart, geest en geloof te bewaren.

“Dhikr traint niet alleen de tong om te spreken, maar ook de ziel om te geloven dat alle kracht en herinnering werkelijk van Allah komen. Hoe meer we ons overgeven, hoe rustiger het hart, en hoe sterker de geest blijft.”(RY)